Człowiek z pasją

Anna Sarczyńska: Jest Pani nauczycielem, arteterapeutą. Od zawsze wiedziała Pani, że chce Pani pracować właśnie w takim zawodzie?

Joanna Królikowska: Prawdę mówiąc, od zawsze chciałam być… lekarzem. Uczyłam się do medycyny całą szkołę podstawową i liceum. Zdawałam na medycynę we Wrocławiu, ale zabrakło mi punktów. W ten sposób trafiłam na AWF, by potem przenieść się na rehabilitację i znowu zdawać na medycynę. Po roku na AWFie stwierdziłam jednak, że chyba to mi pasuje. Potem doszły jeszcze studia podyplomowe, kursy i szkolenia, zawsze w kierunku ciała i psychiki. Ostatecznie chyba znalazłam to, czego szukałam ponad 20 lat. To jest uczenie i terapia w powiązaniu z pięknem, jakie każdy może tworzyć i które każdy w sobie ma – w nierozerwalnym związku z ciałem, psychiką i duszą.

AS: Po czym poznała Pani, że posiada Pani talent do pracy z dziećmi i młodzieżą?

JK: Czy to jest talent…? To pewna predyspozycja, którą można rozwijać dzięki kształtowaniu swojego charakteru i zdobywaniu wiedzy. Intuicja jest ważna, ale umiejętności muszą się opierać na jakichś podstawach. Myślę, że mam w sobie coś z dziecka. Pamiętam dobrze moje dzieciństwo. To ułatwia zrozumienie problemów i potrzeb młodych osób.

AS: Jakie umiejętności i cechy charakteru są ważne, aby być nauczycielem? Jakie cechy są niezbędne?

JK: Odpowiedź na to pytanie będzie zależała od czasów w jakich żyjemy, miejsca czy stopnia rozwoju technologicznego. Myślę, że w dobie bardzo łatwego dostępu do informacji nauczyciel nie jest już bazą wiedzy, nieomylną wyrocznią. Współcześnie, nauczyciel powinien posiadać kompetencje umożliwiające wskazanie dzieciom i młodzieży jak się uczyć, wykorzystując właściwości swojego ciała, w tym mózgu, jak poznawać samego siebie by móc wytyczać sobie realne cele, jak się motywować w świecie, gdy wiele przychodzi w łatwy sposób. Powinien pokazywać jak segregować własne potrzeby by nie stać się ofiarą konsumpcjonizmu i zewnątrzsterowności. Z pewnością wymaga to od nauczycieli samozaparcia, ciągłego samodoskonalenia, odporności fizycznej i psychicznej, gotowości na nieprzewidywalne sytuacje. Ważne są również umiejętności zabawy, tolerancji, czasem - przymknięcie oka. Można byłoby wymienić wiele takich cech. Dla mnie bardzo ważne są i zawsze były: autentyczność i zdolność do tworzenia relacji. One umożliwiają budowanie więzi, a jeśli pracuje się na relacjach - tych pozytywnych - każdy proces będzie miał dobre efekty.

AS: Z jakimi trudnościami przychodzi się Pani zmierzyć w pracy?

JK: Z wieloma przeszkodami można sobie poradzić samodzielnie lub z czyjąś pomocą. Pytanie - czy każdy nauczyciel chce je naprawdę pokonać? Jest jedna rzecz, z którą ja nie potrafię wygrać. To brak zrozumienia części osób dorosłych pracujących z dziećmi i młodzieżą, że każde z nich ma swoją historię, przychodzą do szkoły z emocjami, przeżyciami, właściwościami mózgu, cechami charakteru, często problemami a nawet traumami. My - dorośli - o nich nie wiemy, nie podejrzewamy, nie wgłębiamy się w nie, chcemy, żeby zachowywali się tak jak mówią regulaminy – mają być grzeczni - choć to słowo nic nie znaczy. Chcemy, żeby przykładnie się uczyli, odrabiali lekcje, ładnie odpowiadali, byli ubrani zgodnie ze standardami i tak dalej. Największa trudność w dzisiejszej szkole to zamknięcie uszu na wołanie dzieci o uwagę, pomoc, czułość, akceptację. Z tym trzeba się zmierzyć, ale do tego potrzebna jest dorosłym chęć, wiedza i umiejętności.

AS: Jak zaplanować karierę nauczyciela?

JK: Nie jestem pewna czy da się dzisiaj zaplanować karierę nauczyciela. Bo co to znaczy? Kończę szkołę średnią, zdaję maturę, idę na uczelnię pedagogiczną lub inną przy czym później lub w trakcie robię kursy kwalifikacyjne. W ten sposób każdy może zostać nauczycielem, gdyż nie ma weryfikacji do zawodu. Nikt nie sprawdza predyspozycji, cech charakteru. Komu zależy na porządnej płacy, raczej nie przystąpi do zawodu nauczyciela. Myślę, że każdy kto chce być nauczycielem i czuje, że ma do tego powołanie, swoją karierę planuje z wyprzedzeniem, ale jednocześnie na bieżąco. Nie wiemy co nas czeka, jakie propozycje zawodowe otrzymamy, jak będziemy się zmieniać, jak będzie nas zmieniać praca, kontakt z dziećmi i rodzicami, relacje, które stworzymy. W wielu przypadkach odkrywamy w sobie pokłady, które były ukryte, a które dają nam nowe możliwości, rozwój i zmuszają do zmiany. Planując karierę trzeba zapytać siebie samego - co chcę osiągnąć? Czy tylko coś dla siebie? Czy może chcę komuś pomagać, być przewodnikiem i towarzyszem? Czy jestem gotowy na brak spektakularnego sukcesu? Czy potrafię cieszyć się z małych osiągnięć moich podopiecznych? Czy kocham ludzi i przede wszystkim czy kocham i akceptuję samego siebie? Nie można kochać i szanować innych, jeśli się tego nie czuje do własnego „ja”.

AS: Co sprawia Pani największą przyjemność w pracy?

JK: Największą przyjemnością jest samo działanie. Są to też chwile, gdy podopieczni sami podchodzą do mnie już jako absolwenci. Mówią o swoim życiu prywatnym, czasem wysyłają sms-y z życzeniami. Z rodzicami dzieci znamy się na tyle, że czasami się zatrzymujemy i rozmawiamy o zwykłych codziennych sprawach. Bardzo lubię te relacje. Spotkania z dziećmi i młodzieżą w czasie lekcji również nie muszą wywoływać stresu u żadnej ze stron. Nawet jeśli jest sprawdzian lub trudne sprawy wychowawcze do rozwiązania, to u podstawy są relacje i więzi. Ich tworzenie a potem bazowanie na nich jest ogromną satysfakcją, często niewymierną nagrodą.

AS: Co powiedziałaby Pani młodym ludziom, wybierającym przyszły zawód? Jaki jest przepis na sukces?

JK: Myślę że nie ma przepisu na sukces. Uważam, i jest tak moim przypadku, że podstawą w edukacji na każdym poziomie jest praca na relacjach. Dobre relacje, oparte na wzajemnym szacunku, autentyczności, tolerancji, zrozumieniu, życzliwości oraz świadomości swoich zalet jak i słabych stron, umożliwiają współpracę nauczyciela z uczniem i nauczyciela-wychowawcy z rodzicem. Każde działanie oparte na współpracy daje większe możliwości sukcesu. Powinno nam zależeć by nasi podopieczni odnosili sukces, jakikolwiek on by nie był, nawet niewielki. Nauczyciel powinien ten sukces dostrzec. Dziecko ma prawo nie umieć go rozpoznać. Sukcesu w edukacji nie uzyska się karami, zakazami, nakazami czy regulaminami. Trudno uzyskać efekty, o których mówię, w obecnym systemie edukacji. Bez względu na wszelkie reformy należałoby przewrócić standardy „do góry nogami”. Powinniśmy zacząć czerpać wzorce z państw północy, słuchać ludzi, którzy są praktykami, zacząć działać na zupełnie innych podstawach. Zauważam, że powoli u nas zaczyna się to zmieniać, na przykład w szkołach demokratycznych lub w edukacji domowej. Dobry pedagog powinien być otwarty na nowe rozwiązania i możliwości systemowe. Praca nauczyciela z powołaniem jest piękna, budująca, satysfakcjonująca, bez względu na wysokość zarobków i system, w jakim się działa. Trzeba tylko to kochać.

AS: Serdecznie dziękuję za rozmowę!

Artykuł ukazał się w Kwartalniku "Doradca kariery":

Sarczyńska A., „Człowiek z pasją”, XI Ogólnopolski Tydzień Kariery, „Doradca kariery”, 2(9)/2020, s. 3-4.